Спецпраект Медиа-Полесья: Асаблівасці вышыўкі на Столінскім Палессі. Частка першая

Майкі, рубашкі, сукенкі, сарафаны з вышыванкай ёсць у многіх, хто, дзякуючы валоданню імі, у хуткаплыннасці сучаснасці адчуць каларыт гэтай народнай творчасці і дакрануцца да сваіх вытокаў.   

Гэта стала нагодай для пачатку новага спецыяльнага праекта Медиа-Полесья па вывучэнні аўтэнтычных вышыванак Столінскага Палесся. І для таго, каб высветліць адносіны да фабрычных вышыванак непасрэдна ад палескіх вышывальшчыц, карэспандэнт Медиа-Полесья накіравалася ў вёску Дзераўная, што знаходзіцца літаральна ля мяжы Беларусі і Украіны.

Марыя Мікалаеўна лічыць, што вышытыя ручнікі лепшыя, за фабрычныя маляваныя.

Марыя Мікалаеўна Саўчук, адпрацаваўшы апошнія 20 гадоў на ферме, зараз знаходзіцца на заслужаным адпачынку. У вольны час, а яго, як сцвярджае паляшучка, цяпер досыць, яна бярэ ў рукі іголку з ніткамі і вышывае. Вышывае прасціны, навалачкі, ручнікі, сурвэткі, якіх у яе нямала.

– З самого дзяцiнства вышывала, мо з пятаго класа. Усю дарогу вышываю, – на мясцовым дыялекце гаворыць жанчына. – Гладдзю люблю вышываць: лягчэй гладдзю. Крэсціком радзей вышываю. Летом – то ў лесе, то ягоды, то клюква. Вось і вышываю больш зімою, пасля Крашчэнья. Пяць-шэсць ручнікоў за зіму вышыю.

Успамінаючы дзяцінства, якое прайшло тут жа, у Дзераўной, Марыя Мікалаеўна ўзгадвае, што дзяўчынкай больш ланцужком вышывала. Вышыўку палюбіла на занятках у школе. Маці ж маленькай Марыі больш ткала, бо палатно было патрэбна для сям’і больш, чым яго аздабленне.

 Частку сваіх вырабаў гаспадыня падарыла, частку аддала на карыстанне дзецям і ўнукам. Аднак большасць яе работ упрыгожваюць дом гэтай сям’і палешукоў, што жыве літаральна ў трох кіламетрах ад дзяржаўнай мяжы з Украінай. Таму і відавочна, што сярод вышытых рушнікоў жанчыны ёсць і украінскія ўзоры.

Вышывальшчыца расказвае, што не толькі ўкраінскія ўзоры прывабліваюць яе. Час ад часу нават ніткі для вышывак набывае ў знаёмых з Дубровіцы (Украіна). Аднак у пераважнай большасці ніткі купляе ў Пінску, дзе ў гарадскіх крамах іх нямала.

Узорамі дзеравенскія вышывальшчыцы абменьваюцца, бяруць тыя, што даспадобы, а затым “отбіваюць”, як кажа жанчына.

Марыя Мікалаеўна багатая на ўнукаў. Іх у яе 12. Старэйшая ўнучка Крысціна, як і бабуля, вышывае. Толькі дзяўчына для такога занятку выдзяляе мала часу, бо вучобу не трэба запускаць.      

Зараз шчыраваць над пасагам будучым нявестам не трэба: пры жаданні ўсё неабходнае можна набыць у краме ці на кірмашы. Аднак Марыя Мікалаеўна мэтанакіравана вышывае для ўсіх сваіх унучак ручнікі, што спатрэбяцца ў час вяселля.

– Што тое магазіннае! Раз пасціраў – і аблезе. Для большай унучкі вышыла, а тыя яшчэ малыя. Палатно под ногі ў царкву ўсім ёсць, а ўзоры – вышыю, – упэўнена кажа паляшучка.

У якасці доказу паказвае магазінны ручнік, які ёй падарылі, і пераконвае, што з вышытым ручніком яго нават і блізка параўноўваць нельга.

Вышыванне для Галіны Аляксандраўны – больш, чым проста хобі

Яшчэ адна вышывальшчыца з Дзераўной – Галіна Аляксандраўна Леанавец. Жанчына нарадзілася ў вёсцы Лучыца, а ў Дзераўную выйшла замуж. Яна, як і папярэдняя вышывальшчыца, таксама ўжо на заслужаным адпачынку. Апошнія гады плённа працавала ў галіне культуры. Вырабы Галіны Аляксандраўны можна было ўбачыць на раённых выставах, што ладзіліся ў Століне, а таксама летам гэтага года на Міжнародным пленэры ганчароў, што прайшоў у Гарадной.

Любоў да вышыўкі ў Галіны Аляксандраўны з дзяцінства. У кожную вольную ад хатніх спраў і вучобы хвіліну дзяўчынка хутчэй садзілася за вышыванне. І тут ужо не было межаў яе творчай фантазіі! Першымі вышытымі вырабамі сталі сурвэткі.

Валошкi, рамонкі, бэз, каласкі пшаніцы, півоні, вяргіні, ружы з кожным разам атрымліваліся больш удалымі і маляўнічымі. Гэту любоў да народнага мастацтва Гліна Аляксандраўна захоўвае па жыцці. І сёння жанчына з задавальненнем сядае на ўслончык каля любімага журнальнага століка, што стаіць ля акна ў акружэнні пакаёвых кветак, бярэ ў рукі паркаль альбо наміткі, іголку з ніткамі і адпачывае душой.

– Вышываць люблю. Цікава, што атрымаецца,  – расказвае пра любімы занятак Галіна Аляксандраўна. – Больш вышываю крэсціком, бывае, што і гладдзю. Крэсціком вышываць цяжэй. Яшчэ, гледзячы на тое, у адну ці дзве ніткі вышываць: гэта залежыць ад канвы. Много і нітак ідзе.

Ніткі для вышывак паляшучка асабіста купляе ў асноўным у Пінску і ў Дубровіцы, там жа набывае тканіну для будучых вырабаў.

Вышыўкі ў яе разнастайныя, на розныя патрэбы: ёсць і вышытая пасцельная бялізна, і навалачкі на маленькія падушачкі для ўнукаў (а іх у жанчыны чацвёра!), і сурвэткі, і абрус. А болей за ўсё ручнікоў, ад якіх проста вачэй не адвесці.

 P.S.

Для абедзвюх паляшучак вышыўка стала адным з любімых заняткаў па жыцці. Жанчыны з задавальненнем наносяць на тканіну яркія, палымнеючыя кветкі, якія зачароўваюць з першага позірку. Яны не імкнуцца схаваць усю гэту прыгажосць у шафу, а аздабляюць ёю дом. Як і дзясяткі гадоў таму, вышываныя ручнікі запатрабаваны ў іх сем’ях, а іх унучкі, гледзячы на бабуль, робяць першыя крокі ў пазнанні народнага матацтва ад носьбітаў гэтага віду творчасці.

Тэму вышыўкі мы працягнем у наступным матэрыяле, дзе сумесна з супрацоўнікамі Столінскага раённага краязнаўчага музея раскажам аб значэнні сімвалаў, якія сустракаюцца на вышыўках, зробленых умельцамі са Столінскага Палесся.