Вайна абрынулася на дзяцей гэтаксама, як і на дарослых. Хтосьці з іх працягваў на заводзе ці ў калгасе, хтосьці апынуўся на лініі фронту, а хтосьці ў канцэнтрацыйных лагерах.
У раннім узросце беларускія дзеці сустрэлі вайну. Лёс кожнага – розны. Адна з іх – Марыя Піліпаўна Плыткевіч, якая апынулася ў канцэнтрацыйным лагеры «Азарычы» і якой пашчасціла застацца жывой. Зараз жанчыне 90 год, калі пачыналася вайна, ёй было 13. Некалькі месяцаў разам з сям’ёй яна правяла ў нямецкім палоне, адзін тыдзень з якіх – у лагеры смерці «Азарычы».
Канцлагер «Азарычы» – адкрытая балоцістая мясцовасць, якая агароджана калючым дротам, подступы да яе былі замініраваны. У сакавіку 1944 года было стварана тры лагеры каля пярэдняга краю нямецкай абароны. Адзін з іх знаходзіўся на балоце ля мястэчка Дзерць, другі размясціўся ў двух кіламетрах на паўночны захад ад мястэчка Азарычы, трэці – у балоце ля вёскі Падасіннік. Гэтыя тры лагеры, у якіх утрымлівалі каля 50000 савецкіх людзей, атрымалі назву «Азарыцкі лагер смерці».
У гэты лагер трапіла і Марыя разам з маці і братамі. Ніякіх пабудоў тут не было: ні шалашоў, ні зямлянак. Палонныя ляжалі прама на зямлі, так як галінкі дрэў, подсцілкі браць не дазвалялася. Ахова расстрэльвала любога, хто спрабаваў развесці вогнішча і пагрэцца. Калі-нікалі фашысты падвозілі мёрзлы хлеб і кідалі цераз агароджу. Дарослыя, якія былі з дзецьмі, давалі малым па маленькаму кавалачку, каб захаваць хлеб як мага болей.
– Плакалі, хацелі есці, мерзлі, – успамінае Марыя Піліпаўна часы, праведзеныя ў лагеры. – Ніхто нікога не пакідаў. Выкідвалі рэчы, якія было цяжка несці, але сваіх не пакідалі.
Немцы, калі гналі палонных, стралялі ў жанчын, што не мелі сіл ісці, кідалі іх маленькіх дзяцей на дарогу. Па некаторых праязджалі баявыя машыны. Фашысты казалі, што гэтыя жанчыны ленаваліся несці сваіх дзяцей і самі іх выкідалі…
– Нас вызвалілі савецкія салдаты, калі пачалося наступленне. Наша сям’я засталася жывой, выжылі і мае маленькія брацікі. Нам проста пашанцавала, – сказала Марыя Піліпаўна.
33480 чалавек, з іх 15960 дзяцей ва ўзросце да 13 гадоў, з Азарыцкіх лагераў вызвалілі войскі 65-й арміі 1-га Беларускага фронта.
Вайна, якая б яна ні была, не шкадуе нікога. Ахвяр яна не выбірае – яны для яе ўсе аднолькавыя: дзеці, жанчыны, мужчыны, старыя людзі, хворыя, салдаты. У адносінах да ўсіх вайна аднолькава жорсткая. Таму будзем берагчы мір, каб такіх трагедый больш не паўтаралася.
